17 พ.ย. เพิ่มประสิทธิภาพพื้นที่การให้บริการและแบ่งโซนอย่างสมดุล ด้วย ArcGIS Business Analyst

ในยุคที่ข้อมูลเชิงพื้นที่มีความสำคัญมากขึ้น หลายองค์กรทั้งภาครัฐและเอกชนเริ่มเก็บข้อมูลตำแหน่งของผู้ใช้บริการ เพื่อเข้าใจพฤติกรรมการเดินทางเข้าถึง เมื่อเรารู้ว่าผู้คน “มาจากที่ใด เพื่อใช้บริการเรา” เราก็สามารถวางแผนพื้นที่ให้บริการได้อย่างมีประสิทธิภาพ และตอบโจทย์ความต้องการได้ดียิ่งขึ้น ไม่ว่าจะเป็น ภาคธุรกิจค้าปลีก ใช้ข้อมูลลูกค้าเดลิเวอรี่หรือผู้เข้ารับสินค้าที่สาขา เพื่อดูทิศทางและระยะทางการเดินทาง หน่วยงานภาครัฐ ใช้ตำแหน่งผู้มาใช้บริการ เช่น โรงพยาบาล หรือศูนย์บริการประชาชน เพื่อวิเคราะห์การเข้าถึงและปรับปรุงการให้บริการให้ครอบคลุมยิ่งขึ้น และการขนส่งที่ต้องแบ่งโซนพื้นที่รับผิดชอบของศูนย์กระจายสินค้าแต่ละแห่ง ให้ครอบคลุมลูกค้าในระยะการเดินทางเหมาะสม

ซอฟต์แวร์ ArcGIS Pro ซึ่งรองรับการทำงานและวิเคราะห์ข้อมูลเชิงพื้นที่ มาพร้อม ArcGIS Business Analyst Extension เครื่องมือเสริมความสามารถด้านการวิเคราะห์เชิงธุรกิจและการให้บริการ มาพร้อมความความสามารถในการดึงเอาข้อมูลด้านประชากร (Demographic Data) มาวิเคราะห์ทางพื้นที่ร่วมกับ Business POIs ซึ่งโปรแกรมนำเสนอผลลัพธ์ที่ได้จากการวิเคราะห์ ในรูปแบบเชิงโต้ตอบกับแผนที่ (Interactive Mapping) จึงไม่เพียงมองเห็นภาพพื้นที่จากข้อมูล แต่ยังช่วยให้วางแผนและตัดสินใจได้อย่างแม่นยำ บนพื้นฐานของข้อมูลจริง

.

ในบทความนี้ เราจะพาไปรู้จัก 3 รูปแบบการวิเคราะห์ซึ่งใช้ความสามารถของเครื่องมือบน ArcGIS Business Analyst ที่ช่วยเพิ่มประสิทธิภาพพื้นที่ให้บริการและจัดการเขตพื้นที่รับผิดชอบได้อย่างสมดุล ได้แก่

1. Coverage Area & Gap Analysis วิเคราะห์พื้นที่ขอบเขตการบริการที่เหมาะสมจากข้อมูลตำแหน่ง
2. Measure Cannibalization ระบุพื้นที่ที่มีการให้บริการทับซ้อน
3. Territory Design ออกแบบเขตพื้นที่รับผิดชอบให้สมดุล

.

1. Coverage Area Analysis เป็นการวิเคราะห์พื้นที่ให้บริการ (Service Area) จากการเข้าถึงจริงที่สะท้อนพฤติกรรมการเดินทางหรือการเลือกใช้บริการของผู้คน ซึ่งทำให้องค์กรเข้าใจกลุ่มผู้บริโภคและวางแผน ปรับเพิ่ม-ลดระยะพื้นที่ได้อย่างมีประสิทธิภาพมากยิ่งขึ้น ด้วยเครื่องมือบน ArcGIS Business Analyst ได้แก่

     – Generate Desire Lines เป็นเครื่องมือสำหรับสร้างเส้นเชื่อมระหว่างตำแหน่งผู้ใช้บริการและสาขา เพื่อแสดงทิศทางและระยะทางจริงในการเดินทางเข้าใช้บริการ ช่วยให้เห็นรูปแบบการเข้าถึง และพื้นที่กระจุกตัวที่เป็นจุดดึงดูดของแต่ละสาขาได้อย่างชัดเจน

     – Generate Customer Derived Trade Areas เป็นเครื่องมือที่ใช้สร้างขอบเขตพื้นที่ให้บริการ (Trade Area) จากข้อมูลตำแหน่งของผู้ใช้บริการจริง และเข้าใจขอบเขตฐานลูกค้าของแต่ละพื้นที่อย่างแม่นยำ

นอกจากนี้เครื่องมือยังรองรับการจำกัดระยะการเดินทาง (Driving Time/Distance Cut-off) เช่น เราอาจมองว่าสาขาควรครอบคลุมระยะที่ลูกค้าเข้ามาใช้บริการไม่เกิน 20 นาทีในการขับขี่ เครื่องมือจะสร้างขอบเขตการค้า (Trade Area) ที่ไม่เกินระยะดังกล่าว ทำให้เห็นถึงกลุ่มตำแหน่งลูกค้าที่อยู่นอกระยะที่กำหนด สามารถเปรียบเทียบความครอบคลุมของสาขาหรือศูนย์บริการแต่ละแห่ง เพื่อวางแผนปรับปรุงการให้บริการ หรือขยายพื้นที่ให้ครอบคลุมกลุ่มเป้าหมายได้แม่นยำยิ่งขึ้น

     – ธุรกิจค้าปลีกหรือร้านอาหาร สามารถใช้ Coverage Area Analysis เพื่อดูว่าลูกค้าที่สั่งเดลิเวอรี่หรือมารับสินค้าที่สาขา เดินทางมาจากพื้นที่ใดบ้าง

     – หน่วยงานภาครัฐ ก็สามารถใช้เพื่อประเมินพื้นที่ให้บริการของโรงพยาบาล หรือ ศูนย์บริการประชาชน ว่าครอบคลุมกลุ่มประชาชนตามเป้าหมายหรือไม่

.

2. เมื่อเราเข้าใจขอบเขตพื้นที่การเข้าถึง (Coverage Area) แล้ว ขั้นตอนต่อไปที่สำคัญ คือ การวิเคราะห์การทับซ้อนของพื้นที่ให้บริการ (Cannibalization) ด้วยเครื่องมือ Measure Cannibalization บน ArcGIS Business Analyst Pro

เครื่องมือ Measure Cannibalization ช่วยให้เรามองเห็นได้ชัดเจนว่าพื้นที่ใดถูกให้บริการโดยสาขามากกว่าหนึ่งแห่ง (Service Area Overlap) ซึ่งมักเกิดขึ้นในองค์กรที่มีสาขาให้บริการตั้งอยู่ใกล้กัน เช่น ร้านอาหาร ซูเปอร์มาร์เก็ต หรือสถานีบริการประชาชน อีกทั้งผลลัพธ์การวิเคราะห์สามารถสรุปรายงานแสดงสัดส่วนขนาดพื้นที่ที่มีการทับซ้อน ชี้ให้เห็นการแข่งขันภายในพื้นที่เดียวกัน หรือ การใช้ทรัพยากรซ้ำซ้อนระหว่างสาขา การวิเคราะห์นี้มีความสำคัญต่อการตัดสินใจ เช่น ลดหรือย้ายตำแหน่งสาขาที่อยู่ในเขตให้บริการเดียวกัน หรือปรับขนาดขอบเขตพื้นที่บริการให้เหมาะสมกับพฤติกรรมของผู้ใช้จริง

.

3. Territory Design คือกระบวนการวิเคราะห์และแบ่งโซนพื้นที่รับผิดชอบให้มีความสมดุล ทั้งในด้าน จำนวนผู้ใช้บริการ ปริมาณงาน หรือศักยภาพเชิงพื้นที่ โดยอ้างอิงจากขอบเขตพื้นที่ที่มีอยู่แล้ว เช่น ขอบเขตการปกครอง (ตำบล อำเภอ จังหวัด) พื้นที่การขาย หรือเขตบริการเดิมขององค์กร

เครื่องมือ New Territory Design Solutionบน ArcGIS Business Analyst Pro ช่วยให้สามารถแบ่งโซนความรับผิดชอบได้อย่างสมดุล (Balance) รองรับปัจจัยต่าง ๆ ได้แก่

     – กำหนดเกณฑ์การแบ่งโซน เช่น จำนวนประชากร รายได้ จำนวนลูกค้า จำนวนจุดบริการ

     – สามารถกำหนดปัจจัยให้ค่าน้ำหนักในแต่ละตำแหน่งที่แตกต่างกันไป เช่น ยอดขายในแต่ละสาขา

     – การกำหนดปัจจัยด้านระยะทางการเดินทางจากจุดศูนย์กลางของโซน เช่น เดินทางออกจาก DC ไปหาร้านค้าในโซนได้ไม่เกิน 30 กม.

เครื่องมือจะทำการปรับขอบเขตอัตโนมัติ (Auto-Balance) ให้แต่ละโซนมีความสมดุลตามเกณฑ์ที่เรากำหนด พร้อมทั้งยังสามารถปรับแต่งขอบเขตด้วยการลาก ปรับ หรือรวมพื้นที่ได้แบบ Interactive บนแผนที่ ผลลัพธ์ที่ได้ช่วยให้เปรียบเทียบศักยภาพขอบเขตพื้นที่ระหว่างโซน และทำให้ออกแบบพื้นที่ได้อย่างสมดุล (Balance) กันทั้งทรัพยากรในแต่ละโซน และยังคงครอบคลุมผู้ใช้บริการในพื้นที่

     – ภาคธุรกิจสามารถใช้เพื่อแบ่งพื้นที่ขายหรือบริหารทีมงานภาคสนามให้สมดุล เช่น โซนความรับผิดชอบของพนักงานขาย

     – ภาครัฐสามารถใช้เพื่อจัดโซนพื้นที่บริการ เช่น เขตดูแลของโรงพยาบาล ศูนย์บริการประชาชน หรือหน่วยงานในท้องถิ่น

.

ArcGIS Business Analyst เครื่องมือสำคัญสำหรับการวางแผนพื้นที่บริการอย่างมีประสิทธิภาพ การใช้ข้อมูลตำแหน่งผู้ใช้บริการร่วมกับข้อมูลประชากรและข้อมูลธุรกิจ ทำให้องค์กรสามารถ เข้าใจพฤติกรรมการเข้าถึงแบบลึกขึ้น ระบุพื้นที่ที่ให้บริการไม่ครอบคลุมหรือมีการแข่งขันซ้ำซ้อน และปรับโซนความรับผิดชอบให้สมดุลและรองรับการเติบโตในอนาคต

ถ้าคุณต้องการยกระดับการวางแผนพื้นที่บริการให้แม่นยำขึ้น ArcGIS Business Analyst คือเครื่องมือที่ช่วยให้ทุกการตัดสินใจมั่นใจและมีข้อมูลรองรับอย่างแท้จริง

.